Απόσπασμα Αγιογραφίας από την Εκκλησία του Αγ. Γεωργίου στη κοιλάδα του Βαθειακού. (Περιοχή Αμπαδιάς).
Αμπαδιώτες της Κρήτης. Μια ξεχασμένη, “άγνωστη”, φυλετική ομάδα.
Άγνωστο παραμένει στους ιστορικούς κύκλους, το πότε κατοίκησε η ξεχωριστή φυλή τούτη την Κρητική κοιλάδα του Βαθειακού, στις υπώρειες του Ψηλορείτη. Η ύπαρξή τους χάνετε στα βάθη των αιώνων στη Κρητική Γή και η αποχώρησή τους από το Κρητικό έδαφος έγινε το 1922, όταν κι οι τελευταίοι έφυγαν σαν ανταλλάξιμοι για την Τουρκία.
Εικασίες για την καταγωγή τους πολλές, μα η ιστορία της Αμπαδίας είναι ένα παμπάλαιο “μυστήριο” που καλείται η σύγχρονη επιστήμη της αρχαιολογίας και η ιστορία να λύσει.
Ήταν όντως άνθρωποι διαφορετικοί από τους “παραδοσιακούς” Κρητικούς. Δεν έμοιαζαν ούτε στους Έλληνες μα μήτε και στους Τούρκους ή σε άλλους μεσογειακούς λαούς. Ήταν μαυριδεροί, κοντοί, με μύτη σιμή, χείλη πλατιά και σκληρό εμπόλεμο χαρακτήρα. Ζούσαν σκληραγωγικά, τα ήθη και τα έθιμά τους ήταν διαφορετικά από εκείνα των υπολοίπων Κρητικών.
Στους τόπους που κατοικούσαν (γύρω στα 12 χωριά, άλλοι ιστορούν για 20), βρέθηκαν τα θεμέλια παμπάλαιων Εκκλησιών και σε καλή κατάσταση, στο Βαθειακό Αμαρίου (ας το πούμε το κεφαλοχώρι της Αμπαδιάς), η χιλιόχρονη Εκκλησιά του Αγ. Γεωργίου του «Διασορίτη» όπου και ίσως η ονομασία του να προέρχεται , από το: «Δίον Ιερό» και που βρίσκεται εγκαινιασμένη επάνω σε παμπάλαιο Βυζαντινό Ναό, της πρώτης περιόδου.
Η περιοχή του Βαθειακού (βάση περιστασιακών αρχαιολογικών ευρημάτων), γνωρίζουμε πως κατοικείτε από την εποχή των κλασικών, ελληνιστικών χρόνων, αν και μέχρι σήμερα δεν έχει υπάρξει στη περιοχή επισταμένη αρχαιολογική έρευνα.
Με την ενετοκρατία, περίπου το 1583, γνωρίζουμε ακόμη, ότι στην ακμάζουσα περιοχή της Αμπαδιάς, με πάνω από χίλιους κατοίκους, κτίστηκαν ακόμη τέσσερις Εκκλησίες, μπορεί και περισσότερες.
Με την κατάκτηση των Τούρκων, όμως οι πρώοιν Χριστιανοί Αμπαδιώτες ασπάζονται τη θρησκεία του Ισλάμ και μέχρι την φυγή τους απ’ τον τόπο του Βαθειακού, παρέμειναν Μουσουλμάνοι.
Αυτό το διαφορετικό ανθρωπογενές φύλο των Αμπαδιοτών κινούσε πάντα το ενδιαφέρον των περιηγητών που ασχολήθηκαν (όχι όμως με ιστορικές βάσεις), και ιδιαίτερα την εποχή της τουρκοκρατίας, εκτενέστατα μαζί τους. Μιλούσαν μια ξεχασμένη ελληνική διάλεκτο που διέφερε όντως από την συνήθης Κρητική.
Οι θεωρίες που υπάρχουν για τους Αμπαδιώτες είναι πάρα πολλές και όλες υστερούν σε βασικά αρχαιολογικά και ιστορικά στοιχεία.
Ήταν επόμενο με τον εξισλαμισμό τους, να κινήσουν την έχθρα των υπόλοιπων Κρητικών Χριστιανών, αφού έγιναν η μεγαλύτεροι και χειρότεροι διώκτες τους, έτσι μέχρι σήμερα η λέξη «Αμπαδιώτης» σημάνει κάτι κακό κι άσχημο στη Κρήτη.
Ο Γάλλος περιηγητής Olivier που βρέθηκε στη περιοχή της Αμπαδιάς περί το 1794 (δηλαδή τον καιρό του μεγάλου ισλαμικού φανατισμού τους), τους παρουσιάζει σαν: απόγονους των Σαρακηνών πειρατών που επιβίωσαν στα ριζά του Ψηλορείτη και που μετά την ανάκτηση της Κρήτης απ’ τον Νικηφόρο Φωκά (τον Μάρτιο του 961 μ.Χ.), εκχριστιανίστηκαν!
Εδώ ο Γάλλος περιηγητής πιθανών να λανθάνει στην αρχική του ιστόρηση (περί Σαρακηνών), διότι:
«Ναι μεν, και ότι, κατά τον 9ο αιώνα με τον όρο Σαρακηνοί, χαρακτηρίστηκε μια συγκεκριμένη ομάδα μουσουλμάνων, ισπανο-αραβικής προελεύσεως, που μετά την επικράτηση των Ομεϋαδών εκδιώχθηκαν από την Ισπανία και υπό τον Αμπού Χαφέζ συγκρότησαν πειρατικό στόλο όπου εγκαταστάθηκαν αρχικά στην Αίγυπτο. Από εκεί ανέπτυξαν έντονη πειρατική δράση, καταφέρνοντας να εγκαθιδρύσουν μια σειρά από εμιράτα, τα γνωστότερα των οποίων είναι αυτά της Κρήτης και της Σικελίας.»
Ο Αμπού Χαφέζ όπως είναι γνωστό ό,τι έκτισε τον Χάνδακα και τον έκανε πρωτεύουσα του όπου από εκεί εργάσθηκε με φανατισμό για την εξαφάνιση του Χριστιανισμού και τον πλήρη εξισλαμισμό του νησιού. Μα, την εποχή του τρομερού Αμπού Χαφέζ (τον 8ο αιώνα μ. Χ.), έχουμε το κτίσιμο τουλάχιστον της Εκκλησίας του Αγ. Γεωργίου στο Αμάριο, της Αμπαδιάς!!!
Ίσως, τούτο να δείχνει ότι οι σκληροτράχηλοι Αμπαδιώτες να αντισταθήκαν στους Σαρακηνούς, να μην ασπάστηκαν τον μουσουλμανισμό και να μην τους κατέλαβαν ποτέ οι λεγόμενοι Σαρακηνοί του 8ο αιώνα, όπως πολύ αργότερα έγινε με τη περιοχή των Σφακιών, που οι Τούρκοι δεν την πάτησαν.
Όποια όμως κι αν είναι η αλήθεια, για το διαφορετικό φύλο των Αμπαδιωτών, χρήζει ιδιαίτερη ιστορική και επισταμένη επιστημονική έρευνα διότι υπήρξε για πολλούς αιώνες στα Ελληνικά Κρητικά χώματα.
Βιβλιογραφία:
Ιωάννου Βολανάκη. «ΠΕΠΡΑΓΜΕΝΑ Ε΄ ΚΡΗΤΟΛΟΓΙΚΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ», Τόμος Β΄, «Ο Βυζαντινός Ναός του Αγίου Γεωργίου Αμαρίου Ρεθύμνης». Ηράκλειο 1985.
Στέργιου Σπανάκη. «ΠΟΛΕΙΣ ΚΑΙ ΧΩΡΙΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΣΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ ΤΩΝ ΑΙΩΝΩΝ», Τόμος Α΄, Ηράκλειο 1991.
Γιώργος Νικολάου, Μανόλης Πεπονάκης, Μετάφραση. «Η ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΤΗΣ ΝΗΣΟΥ ΚΡΗΤΗΣ». Μια μυστική έκθεση το 1783, των Bonneval, Philippe De, Dumas, Mathieu, Comte.
Ρέθυμνο 2000.
Πηγή εικόνας: http://images.tournet.gr/photos/9012/087.jpg
Annyra Ezmperg
καλημέρα … όμορφη ανάρτηση καλή συνέχεια
η ιστορια ειναι πως προκειται για μια μορφη λαου που εζησε στην Κρητη ομως δεν αποτελει πλεον μνεια εδω κατω.Ειτε ετσι ειτε αλλιως, αυτοι οι ανθρωποι που εδειχνε πως αντιστεκοντουσαν στο καθετι, τελικα κατεληξαν στην τουρκια χωρις ιδιαιτερες αντιστασεις :[
Καλώς ορίσατε στο χώρο φίλοι.Μια εξαίσια ημέρα και μια υπέροχη εβδομάδα να έχετε.*)Αλέξανδρος. Τσακ. Ποιητικό αγόρι, φίλε Αλέξανδρε σε ευχαριστώ για τις πάντα “καλόγνωμες” επισκέψεις σου.*)yannidakis live. Συνοδοιπόρε, φίλε, καταλαβαίνω την αποστροφή κάθε Έλληνα πατριώτη Κρητικού (κι όχι άδικα), για το θέμα των Αμπαδιωτών, ιδιαίτερα στους τελευταίους τουρκικούς χρόνους. Όμως η έρευνα της ιστορίας, πρέπει να έχει άλλες διαδρομές και φυσικά να μην “γέρνει” σε θεωρίες…Πρέπει να βασίζεται σε ακλόνητα στοιχεία, γεγονότα και να προχωρά ανεπηρέαστη από τις όποιες θρησκευτικές διαφοροποιήσεις. Έτσι μέχρι σήμερα, τούτη η ξεχωριστή φυλή (Αμπαδιώτες), που πάνω από χίλια χρόνια (όσα τουλάχιστον είναι γνωστά), κατοικούσε στη Κρήτη, δεν ερευνήθηκε ποτέ ιστορικά π.χ.: – εάν ήταν όντως γηγενής ή όχι!Δηλαδή, δεν γνωρίζουμε σχεδόν τίποτα για την καταγωγή τους και τη μεγάλη χρονική πορεία τους στα Κρητικά εδάφη…Με θεωρίες όπως καταλαβαίνεις, δεν μπορεί να σταθεί καμία ιστορία ούτε και να ονομάζουμε (Τουρκογενής), μια φυλή που κατοικούσε στη Κρήτη από αιώνες, και φυσικά πριν την Τουρκική κατοχή, όπου ασπάστηκε (πιθανών με βία), τον ισλαμισμό και αργότερα αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τα Ελληνικά χώματα επειδή έγιναν Μουσουλμάνοι…Οι Αμπαδιώτες ήταν μια φυλή που δεν είχε τίποτα κοινό με τους Άραβες/Τούρκους που κατοίκησαν το νησί και αυτοί (οι Αραβότουρκοι), ονομάσθηκαν Κρητότουρκοι.Μπορεί να μην αποτελούν πλέων μνεία (όπως γράφεις), για το νησί, όμως για την έρευνα στην ιστορία της Κρήτης, έχουν πάντα έντονο και ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Ευχαριστώ που αφήσατε την πνοή του πνεύματός σας να θερμάνει το θέμα.Άννα
Πολύ ενδιαφέρον το άρθρο σου για τους Αμπαδιώτες Άννα, δεν τους είχα υπ\’ όψιν μου, αναρωτήθηκα μήπως κατάγονται κατ\’ ευθείαν από Μινωίτες που κατάφεραν και γλύτωσαν ίσως λίγοι και απομονωμένοι χωρίς την μνήμη του πρότερου μεγαλείου τους.
Μπα, συγνώμη, άκυρος ο διαλογισμός, μόλις διάβασα πως ήταν ύπουλοι εξ αίματος, αν ήταν τέτοιοι οι Μινωίτες θα μας ήταν γνωστό επίσης. Το τουρκικό αρχείο Ηρακλείου λέει πως έγραφε πως ήταν Λαζοί.
Καλώς όρισες φίλε Achilleas A. στο χώρο.Ένα όμορφο υπόλοιπο Δευτέρας να έχεις και μία υπέροχη εβδομάδα.Φίλε Αχιλλέα, μας είναι άγνωστη η πραγματική καταγωγή των Αμπαδιωτών. Κάθε θεωρία (διότι μόνο θεωρίες έχουμε για αυτούς), θα μπορούσε και πρέπει να ερευνηθεί. Όμως δεν ήταν Λαζοί, διότι οι Μουσουλμάνοι Λαζοί, ήρθαν μετά την κυριαρχία των Τούρκων και εικάζεται ότι οι Λαζοί που κατοίκησαν στη περιοχή του Βαθειακού (αλλά δεν ταυτίστηκαν ποτέ με τους Αμπαδιώτες) έφεραν τη Λύρα στη Κρήτη…Οι Αμπαδιώτες ήταν δε, το ίδιο εχθρικοί με τους Μουσουλμάνους Λαζούς όπως και με τους Χριστιανούς. Ξέρεις κι έμενα η αρχική σκέψη μου ήταν για τους Μινωίτες…Διότι μιλούσαν μια διάλεκτο της Ελληνικής γλώσσας. Αλλά μόνο η εμπεριστατωμένη κι επιστημονική ιστορική έρευνα θα μπορούσε να αποκαλύψει ποιοι ήταν. Αναμένουμε λοιπόν… κάποιοι ιστορικοί/αρχαιολόγοι να ανακαλύψουν την πραγματική τους ταυτότητα. Ευχαριστώ που άφησες την πνοή του πνεύματός σου να θερμάνει το θέμα.Άννα